Historia

Źródła:

• Archiwum na zamku w Pszczynie
• Archiwum w Katowicach
• Zasoby bibliotek cyfrowych
• Prasa lokalna
• Archiwa prywatne pszczelarzy i ich rodzin
• Rozmowy z pszczelarzami, relacje ustne
• Publikacje Adama Wilczyńskiego
• Kronika Pszczyńskiego Wolnego Państwa Stanowego
• Henryka Wilhelma Fryderyka Schaeffera
• Monografie opisujące historię poszczególnych miejscowości
• Kroniki Kół i Stowarzyszeń pszczelarskich
• Internet

Cała historia pszczelarstwa w państwie pszczyńskim do połowy XVIII wieku sprowadza się do jednego zdania w Kronice Schaeffera: „Kto hoduje pszczoły otrzymuje ule z lasu i musi oddawać dziesięcinę miodu, tak, jak się to odbywało od dawien dawna”

Zarówno Schaeffer w swojej Kronice jak i zawartość „Urbarium Księstwa Pszczyńskiego” niewiele mówią o gospodarce pasiecznej. Podobnie „Księgi robocizn chłopów z dóbr pszczyńskich z 1764 roku”.

Najstarsza znana nam lokalizacja pasieki w naszym rejonie została umieszczona na mapie tyskiego rewiru leśnego braci Hellerów z roku 1776 “Lataszowsky Bienen Garten” w Podlesiu. Obecnie pomiędzy ulicą Saską a rzeką Mleczną

Księstwo Pszczyńskie – Kronika Schaeffera

„Poddani mieli obowiązek oddawania dziesięciny w miodzie” „W państwie pszczyńskim wyszynk wina, piwa, miodu pitnego i wódki od niepamiętnych czasów zaliczał się do regali. … Jeśli chodzi o miód pitny, to nie wiadomo czy dominium wytwarzało go na miejscu, czy też był on sprowadzany. Bardzo dużo produkowano go w sąsiedniej Polsce. Dominium posiadało wyłączne prawo wyszynku tego napoju aż do czasu kiedy silny rozwój produkcji wódki wyparł go z lokalnego rynku.”

„W 1777 r w Pszczynie założono bielnik wosku … Przerabiał on rocznie około 30 cetnarów wosku … Początkowo przynosił on duże zyski. Był w ruchu jeszcze w 1830 r. (1823, 1833 niespójne informacje) Poddani musieli odsprzedawać Panu wszystek wosk.”

„1777 r. (1778 r) Zatrudniono tutaj dyplomowanego aptekarza z Heidelbergu Jana Riema … Posiadał on również szeroką wiedzę w zakresie ekonomii i pszczelarstwa. Przyczynił się bardzo do rozwoju pszczelarstwa w powiecie pszczyńskim. W tym czasie zostały założone pasieki w Wyrach, Kobiórze, Czarnkowie, Mizerowie, Zgoniu, w ogrodzie zamkowym w Pszczynie, w Międzyrzeczu, Reta, w Borku koło Goczałkowic, w Bażantarni oraz na małym folwarku w Wiśle. We wszystkich tych pasiekach znajdowało się od 400 do 500 uli. W 1777 r wyżej wymieniony Riem założył w Pszczynie kolegium hodowców pszczół i osobiście według własnej metody prowadził pasiekę w Mizerowie. W specjalnym domku ustawił drewniane skrzynki z pszczołami i ciągle je odnawiał. Stosowana przez niego metoda jednak się nie przyjęła i tutejsza hodowla pszczół stopniowo upadała. W tym czasie pszczelarstwo było tak ciekawym zajęciem, że trudnili się nim nawet książęta i cały dwór. Stąd wywodzi swój początek Towarzystwo Bartnicze. W 1828 roku istniała jeszcze tylko pasieka w Wyrach z niewielką ilością uli. Prowadził ją zarząd tamtejszego klucza.”

Rachunek Pszczół Pańskich we wszystkich Pszczelnikach na Wiosnę Anno 1805

Po Powstaniach Śląskich tereny Księstwa Pszczyńskiego zostały włączone do Rzeczpospolitej.

• Na Śląsku w Katowicach powstaje Śląski Związek Pszczelarzy (1920).
• 3 października 1922 powstaje Tymczasowa Śląska Izba Rolnicza. 1925 Śląska Izba Rolnicza.
• Pszczelarze organizują lokalne Towarzystwa i Koła.
• W dokumentach pojawiają się listy pszczelarzy z poszczególnych gmin. Starostwo Powiatowe w Pszczynie wysyła pismo do gmin o dostarczenie listy pszczelarzy – statystyka, dofinansowanie zakupu cukru.

W grudniu 1923 do Zarządu Śląskiego Związku Pszczelarzy wchodzi Jan Kunert z Mikołowa

Rok 1924 Mikołów

Rok 1924 Łaziska Górne

Orzesze i Zawiść 1924

Rok 1927/28 Orzesze

W okresie międzywojennym pszczelarze mieli te same problemy co w dniu dzisiejszym:

• Zgnilec
• Nosema
• Ograniczone pożytki pszczele
• Dostęp do taniego cukru

Na wniosek organizacji pszczelarskich ministerstwo umożliwiało zakup cukru bez akcyzy bezpośrednio w cukrowniach, pszczelarze z naszego regionu kupowali w Chybiu.

Cukrem zajmowała się Śląska Izba Rolnicza. Pojawiały się tak jak i obecnie podejrzenia fałszowania cukru i zastrzeżenia do jego jakości.

Cukier dla pszczelarzy bez akcyzy producent miał obowiązek skazić, podobnie jak to dzisiaj jest z alkoholem bez akcyzy.

Poniżej lista organizacji i przydział cukru

Jak widać poniżej w 1936 istniały już organizacje pszczelarskie w Wyrach i Mokrem

Cukier dla pszczelarzy był obowiązkowo skażony piaskiem i trocinami

Towarzystwo Miłośników Ogrodnictwa i Pszczelarstwa „Róża i Lipa” Mokre i okolica

• 3 marca 1933 – wniosek Ludwika Laska do Śląskiej Izby Rolniczej o przysłanie prelegenta, informacja o 50 miłośnikach ogrodnictwa i pszczelarstwa
• 20 marca 1933 – sprawozdanie ze spotkania organizacyjnego Towarzystwa Miłośników Ogrodnictwa i Pszczelarstwa „Róża i Lipa” Mokre i okolica – prezes Ludwik Lasek, sekretarz Małek
• 31 grudnia 1933 artykuł w dodatku „Ogrodnik i Pszczelarz Śląski” do „Rolnika Śląskiego” nr 53 podaje ilość członków 45 i ilość roi 135

Po drugiej wojnie pszczelarstwo dynamicznie się rozwijało, a nowa sytuacja gospodarcza wymuszała dalsze ograniczenia dotyczące liczby używanych uli. Były to czasy, w których każda działalność była ściśle usankcjonowana i kontrolowana przez państwo.

Dział Pszczelnictwa Instytutu Sadownictwa zarekomendował Ministerstwu Rolnictwa trzy wzorcowe typy uli: wielkopolski, Dadanta oraz warszawski poszerzony. Ministerstwo zalecenia potwierdziło w 1954 roku i od tej pory wszystkie wytwórnie sprzętu pasiecznego w kraju były zobowiązane do produkcji tylko tych trzech typów uli. Kto chciał produkować w innym ulu, musiał liczyć się z tym, że sprzętu raczej nie dostanie – po prostu nie było go na rynku produktów pszczelarskich. Szybko się jednak okazało, że prawo swoje, a pszczelarze swoje. Jako przykład niech posłuży ul warszawski zwykły. Choć nie znalazł się na liście uli zalecanych, nadal jest produkowany.

Rok 1946 – powstaje Miejscowy Związek Pszczelarzy w Mikołowie

Rok 1946 Łaziska Średnie

Rok 2007 jubileusz pszczelarzy w Łaziskach Górnych

Rok 1948 statystyka pasiek i pni

22.04.1956 Wyry – Pierwsza wzmianka w dokumentach – rok 1936

Założyciele Koła w 1956 roku to:

• Ludwik Niewiadomski
• Henryk Niewiadomski
• Wilhelm Kania
• Paweł Twardzik

Zdjęcia z jubileuszu 60-lecia Koła w 2012 roku

Rok 1960

8 maja 1960 roku w Domu Kultury w Mikołowie odbył się zjazd pszczelarzy z powiatu pszczyńskiego. Dr Jan Szczerbak wygłosił referat na temat roli pszczół w gospodarce rolnej oraz chorób, które dziesiątkują rodziny pszczele. Po zjeździe zawiązał się komitet organizacyjny Koła Pszczelarzy w Mikołowie. Prezesem Koła został Stefan Ciurlok. Do Koła wstąpiło 20 pszczelarzy.

29.09.1963 Zgoń

Ornontowice

Historia zorganizowanego pszczelarstwa na terenie Ornontowic jest najlepiej udokumentowaną historią organizacji pszczelarskich w powiecie. Dokumenty są zgromadzone w Rejonowym Stowarzyszeniu Pszczelarzy w Ornontowicach. Kronika prowadzona jest od lat dwudziestych XX wieku.

• 1919 – powstaje Związek Ogrodniczo Pszczelarski w latach dwudziestych stopniowo podupada aż do całkowitej likwidacji
• 1930 – powołanie nowego Związku Ogrodniczo Pszczelarskiego
• 1945.08.12 – pierwsze po wojnie zebranie pszczelarzy
• 1967/68 – odnowienie działalności Koła Pszczelarzy
• 1997 – przekształcenie Koła w Rejonowe Stowarzyszenie Pszczelarzy z siedzibą w Ornontowicach

Członkowie Stowarzyszenia organizują obchody rocznicowe, szkolenia, wycieczki tematyczne. Skutecznie pozyskują środki na realizację wielu projektów związanych z pszczelarstwem. Obecnie jest to najliczniejsza, najprężniej działająca organizacja pszczelarska w powiecie mikołowskim.

7 grudnia 2022 relikwie św. Ambrożego, patrona pszczelarzy, zostały wprowadzone do kościoła w Bujakowie. Do sanktuarium Matki Bożej Bujakowskiej, Opiekunki Środowiska Naturalnego, wprowadził je abp Adrian Galbas. O sprowadzenie relikwii Świętego prosili działacze Śląskiego Związku Pszczelarzy.

2024 Miodosytnia Stara Barć Ornontowice

Pszczelarze

W zasobach Muzeum w Mikołowie znajduje się dziennik pszczelarza Józefa Mitręgi, dziennik obejmuje okres od 1934 do 1965 roku

Henryk Chmiel, Henryk Niewiadomski, Alojzy Myszor – hodowcy, wychowawcy kolejnych pokoleń hodowców i pszczelarzy

Henryk Swoboda – prezes Wojewódzkiego Związku Pszczelarzy w Katowicach w latach 1993-2001. Honorowy prezes ŚZP. Samorządowiec, działacz sportowy. Człowiek wielu profesji i zainteresowań. Społecznik.

Seweryn Kalabis

Jan Borowski

Tomasz Kasiak – Pasieka na Bradzie

Henryk Muszer – ostatni pszczelarz gospodarujący w pawilonie pasiecznym